Efekt Dunninga-Krugera – poznaj groźny błąd poznawczy

Czy każdy specjalista ma dużą wiedzę? Czy wszystkie osoby, które chwalą się swoim doświadczeniem, faktycznie wiedzą, o czym mówią? Biznesowa pewność siebie sprawia, że łatwiej ufasz rozmówcy.

Efekt Dunninga-Krugera pokazuje jednak, że nie zawsze idzie ona w parze z prawdziwą wartością. Ten błąd poznawczy może dotykać również Ciebie lub Twoich bliskich czy znajomych. Dowiedz się, czym jest i jak sobie z nim radzić.

Czym jest efekt Dunninga-Krugera?

To niezwykle ciekawe zjawisko psychologiczne w pewnym stopniu dotyczy nas wszystkich. Zdarza się, że osoby o ograniczonych umiejętnościach w danym obszarze mają tendencję do przeceniania swoich kompetencji, podczas gdy te bardziej wykwalifikowane często je zaniżają.

Ten paradoks ma znaczący wpływ na Twoje życie prywatne i zawodowe. Oddziałuje na decyzje, jakie podejmujesz, i zdolność oceny Twoich zdolności. Może być obecny w różnych kontekstach – np. w związku z jazdą samochodem, grą na gitarze czy prowadzeniem działalności biznesowej.

Naucz się rozpoznawać efekt Dunninga-Krugera, aby lepiej poznać siebie i obiektywniej oceniać własne umiejętności.

Efekt Dunninga-Krugera – badania

Efekt został nazwany na cześć dwóch psychologów – Davida Dunninga i Justina Krugera z Uniwersytetu Cornella – którzy opublikowali swoje badania na ten temat w 1999 roku. Ich wynik wskazuje na paradoks: im mniej wiemy, tym bardziej jesteśmy przekonani o swojej wiedzy.

Przeprowadzili oni badania związku między kompetencjami a postrzeganiem własnej wiedzy. W tym celu podjęli się eksperymentów, w których uczestnicy mieli ocenić swoje umiejętności w różnych dziedzinach, m.in. rozumowaniu logicznym, gramatyce i poczuciu humoru.

Efekt Dunninga-Krugera – wyniki

Wyniki były zaskakujące – osoby, które faktycznie wypadły słabo, systematycznie przeceniały swoje umiejętności, a ci, którzy osiągnęli najlepsze wyniki, często je zaniżali. Dunning i Kruger wyjaśnili to zjawisko brakiem świadomości kompetencji u osób słabiej wykwalifikowanych. Mówiąc prosto: niektóre osoby nawet nie wiedzą, że nie wiedzą.

Definicja efektu Dunninga-Krugera jest więc związana ze świadomością i rozumieniem własnych procesów poznawczych. Osoby o niskich umiejętnościach w danym obszarze nie tylko wykonują zadania słabo, ale również są niezdolne do odpowiedniej oceny swoich umiejętności. W przeciwieństwie do nich osoby kompetentne mogą nieświadomie zakładać, że zadania, które dla nich są proste, są równie łatwe dla innych.

Efekt Dunninga-Krugera w danej dziedzinie

Efekt Dunninga-Krugera jest doskonale widoczny w szkołach i na uczelniach, w pracy, a także podczas rozmów z bliskimi.

Środowisko akademickie

Uczniowie i studenci mogą wykazywać przesadną pewność siebie w odniesieniu do swoich wyników i umiejętności. Np. student, który spędził zaledwie kilka godzin na nauce, może być przekonany, że doskonale przygotował się do egzaminu, podczas gdy w rzeczywistości jego wiedza jest powierzchowna.

To prowadzi do niedoceniania potrzeby dalszej nauki i praktyki. Z drugiej strony, bardziej kompetentni studenci mogą uważać, że ich wiedza jest niewystarczająca. Skutkuje to stresem i nadmiernym przeciążeniem pracą.

Środowisko biznesowe

W miejscu pracy efekt Dunninga-Krugera wpływa na relacje między pracownikami, a także na ich wydajność. Pracownicy z ograniczoną wiedzą i umiejętnościami mogą dążyć do awansu, nie zdając sobie sprawy ze swoich braków. Na skutek tych przekonań podejmują złe decyzje, które szkodzą całej organizacji.

Drugą stronę medalu stanowią kompetentni pracownicy. Brak wiary we własną wartość powstrzymuje ich od ubiegania się o awans. Ich poczucie, że nie są wystarczająco dobrzy, odbija się na ich karierze i morale w zespole.

Polityka

Ludzie z ograniczoną wiedzą na temat skomplikowanych kwestii społecznych czasem wyrażają silne, choć niepoparte faktami, opinie. Nieświadomie prowadzą do rozprzestrzeniania dezinformacji i polaryzacji społecznej. Politycy, którzy ulegli błędowi poznawczemu, promują politykę nieopartą na solidnych danych, co prowadzi do podejmowania złych decyzji.

Nie sprzyja temu fakt, że osoby wysoko wykwalifikowane w danej dziedzinie życia mogą być niechętne do publicznego wyrażania swoich opinii z obawy przed krytyką lub niezrozumieniem ze strony szerokiej publiczności. Brak odpowiedniej reprezentacji faktów w debacie publicznej pogłębia efekt Dunninga-Krugera.

Niezauważanie niskiego poziomu umiejętności

Dlaczego osoby mniej kompetentne przeceniają swoje umiejętności? To zjawisko ma kilka przyczyn. Brak wiedzy i umiejętności naturalnie prowadzi do braku świadomości własnych ograniczeń. Osoby mniej kompetentne nie rozumieją, czego nie wiedzą, a także nie są świadome zakresu wiedzy, którą powinny zdobyć.

Początkujący uczeń języka polskiego może myśleć, że osiągnął już dobry poziom po zapamiętaniu kilkudziesięciu podstawowych zdań. Wynika to jednak z nieświadomości bogactwa językowego – jego rozbudowanej gramatyki, słownictwa i dziedzictwa kulturowego. Niskie kompetencje, gdy dana osoba nie napotkała granic swojej wiedzy, prowadzą do złudnej pewności siebie.

Dlaczego osoby kompetentne nie doszacowują swoich zdolności? W ich przypadku efekt Dunninga-Krugera przyjmuje inną formę. Doświadczeni ludzie często mają wyższą samoświadomość i lepiej rozumieją dany temat. Właśnie dlatego cały czas zdają sobie sprawę z istniejącej w ich wiedzy luki.

Im więcej wiedzą, tym bardziej zdają sobie sprawę z tego, ile jeszcze mają do nauki. Ich samoocenie szkodzi porównywanie się z innymi ekspertami w danej dziedzinie. Wywołuje to w nich poczucie, że są mniej kompetentni niż w rzeczywistości.