Jeśli kiedyś zastanawiałeś się nad odpowiedzią na to pytanie, szybko musiałeś zdać sobie sprawę z tego, że nie ma na nie jednoznacznej odpowiedzi. Szacunki naukowców wahają się od około 3 tysięcy do ponad 5 tysięcy języków na świecie.
Tak duża rozbieżność wynika z trudności w określeniu granicy między dialektem a językiem. Występuje ona zwłaszcza w przypadku gęsto zaludnionych obszarów, zamieszkałych przez liczne grupy etniczne, z których wszystkie komunikują się w sposób podobny, jednak na tyle charakterystyczny, że można argumentować za uznaniem każdej z tych wariacji za oddzielny język.
Tym sposobem Alfred Franciszek Majewicz w swojej książce Języki świata i ich klasyfikacje wyróżnia aż 5674 języki. Natomiast inny uznany polski językoznawca – Tadeusz Milewski, ogranicza się do ok. 2500 języków.
Spis treści:
Czym zatem jest język?
Język jest uniwersalnym społecznym konstruktem służącym do budowania wypowiedzi, przekazywania informacji, wyrażania emocji, nadawania znaczenia i opisywania rzeczywistości. Te procesy odbywają się za pomocą systemu znaków językowych. Korzystając z niego, użytkownicy języka są w stanie tworzyć nieskończone kombinacje znaków i budować z nich nowe wypowiedzi. Większość współczesnych języków funkcjonuje w formach pisanych i mówionych.
Etnolekty i dialekty
Etnolekt jest odmianą konkretnego języka, która znacząco wyróżnia się od wariantu standardowego i jest używana przez określoną grupę etniczną. Dialekt to natomiast odmiana języka używana w obrębie jednego, określonego obszaru.
Dialekty i etnolekty mogą zostać uznane za odrębne języki z powodów niezwiązanych z językiem, jak choćby w wyniku uzyskania niepodległości przez państwo, na którego obszarze funkcjonuje dana odmiana języka.
Jaki był pierwszy język na świecie?
Na to pytanie współczesna nauka też nie ma definitywnej odpowiedzi. Badania genetyczne pozwoliły nam odkryć, że już 40 tysięcy lat temu gatunek homo sapiens potrafił komunikować się za pomocą systemu opartego na dźwiękach. Umiejętność porozumiewania się pozwoliła ludziom zdominować świat. Języki, którymi dziś się posługujemy, mają najprawdopodobniej wspólnego przodka. W nieznanym nam momencie historii zaczął się on rozgałęziać na rodziny języków.
Najstarszym językiem, jakiego zapisy zachowały się do dzisiaj, jest sumeryjski. Posługiwała się nim ludność południowej Mezopotamii już przynajmniej 4 tysiące lat p.n.e. i pozostawał on w aktywnym użyciu przez ponad 2 kolejne tysiąclecia. Następnie rolę języka mówionego na tamtych terenach przejął akadyjski, a po sumeryjsku zapisywano już tylko teksty religijne. W tej formie przetrwał do około I wieku p.n.e., a następnie uległ zapomnieniu. Język starożytnego Sumeru zapisywano za pomocą pisma klinowego na glinianych tabliczkach, dzięki czemu w XIX wieku n.e. udało się nam odczytać zachowane zapisy tego języka. Dziś nikt już się nim nie posługuje i jest on uznawany za wymarły.
Podział języków świata
Rodziny językowe to klasyfikacja języków według ich pochodzenia. Najczęściej używane języki świata w znacznej większości należą do rodziny indoeuropejskiej. Są to zarówno języki germańskie jak angielski i niemiecki, romańskie – hiszpański i portugalski, indoaryjskie – hindi i bengalski oraz nam najbliższe języki słowiańskie. Aż 45% populacji Ziemi mówi w językach z rodziny indoeuropejskiej i zalicza się do niej blisko 450 języków.
Kolejne rodziny języków świata pod względem liczby użytkowników to chińsko-tybetańska – 1250 mln i 365 języków, nigero-kongijska – 350 mln i 1489 języków, afroazjatycka – 305 mln i 372 języki oraz austronezyjska – 250 mln i 1262 języki.
Który język jest współcześnie najbardziej popularny?
Wbrew temu, co mogłoby się wydawać nam mieszkającym w Europie, najbardziej popularnego nie stanowi angielski, mimo że możemy się z nim spotkać aktualnie prawie na każdym kroku. Pod względem liczby użytkowników, dla których jest to język ojczysty, lokuje się on dopiero na trzeciej pozycji na świecie. Na pierwszym miejscu znajduje się język mandaryński, będący językiem urzędowym w Chinach i Tajwanie. Posługuje się nim ponad miliard ludzi. Swoją popularność zawdzięcza przede wszystkim ogromnej populacji Chińskiej Republiki Ludowej, dla której mieszkańców w znacznej większości jest to pierwszy język.
Angielski jest jednak językiem bardziej popularnym jako język obcy. Liczba użytkowników, którzy nauczyli się tego języka jako drugiego, trzykrotnie przewyższa liczbę ludzi posługujących się mandaryńskim jako drugim językiem – stosunek wynosi 612 milionów do 194 milionów ludzi.
Jakie języki są jeszcze popularne na świecie?
Najpopularniejsze języki świata, według całkowitej liczy użytkowników, to:
- chiński (głównie w formie języka mandaryńskiego) – ok. 1,500 mld użytkowników,
- angielski – ok. 1 mld,
- hiszpański – ok. 500 mln
- hindi – ok. 400 mln
- arabski – ok. 300 mln
Jako drugie lub kolejne języki świata najbardziej popularne są natomiast:
- angielski – ok. 610 mln
- chiński – ok. 190 mln
- francuski – ok. 150 mln
- hindi – ok. 120 mln
- rosyjski – ok. 110 mln
W ostatnich dekadach szczególnie wzrasta popularność języka francuskiego ze względu na współpracę Francji z jej byłymi koloniami w Afryce. Kraje te mają bardzo wysoki przyrost naturalny, a ze względu bliską relację z krajem Franków wiele osób chętnie uczy się tam francuskiego jako drugiego języka.
Język polski jest natomiast na 26. miejscu pod względem popularności i według szacunków potrafi się nim posługiwać od 39 do 48 milionów ludzi.
Gdzie można spotkać najwięcej języków?
Najprawdopodobniej w Indonezji, państwie obejmującym 17 tysięcy wysp pomiędzy Oceanami Spokojnym i Indyjskim. Zamieszkuje je 250 milionów ludzi, pochodzących z bardzo licznych, odmiennych grup etnicznych. Przez lata społeczności poszczególnych wysp były od siebie odseparowane, co pozwoliło rozwinąć się tam licznym językom. Oficjalny język urzędowy kraju, który jest nauczany w szkołach, to indonezyjski, ale pośród żyjących tam 300 grup etnicznych funkcjonuje ponad 700 odrębnych, samodzielnych języków.
Mnogością języków charakteryzowała się też Ameryka Południowa. Zamieszkujące tam poszczególne plemiona miały swoje własne języki. Podczas kolonizacji tej części świata Hiszpania i Portugalia narzuciły jednak swoją mowę miejscowej populacji. Na terytoriach Brazylii, Gujany i Wenezueli pozostało do dziś już tylko około 30 tysięcy osób posługujących się językiem, którego używali ich przodkowie przed przybyciem Europejczyków do Ameryki.
Zanikające języki świata
Według szacunków jest wysoce prawdopodobne, że w przeciągu najbliższego stulecia blisko połowa obecnie używanych języków na naszej planecie może zostać uznana za wymarłą. Nie są tym zagrożone oczywiście najpopularniejsze języki świata, ale właśnie wiele lokalnych języków Azji Południowo-Wschodniej, Afryki i Ameryki Południowej. W tych miejscach języki lokalnych mniejszości są spychane na margines przez te dominujące.
Ratowanie języków przed zapomnieniem
W celu zapobiegania wymieraniu języków ich użytkownicy często we współpracy z instytucjami państwowymi organizują inicjatywy mające na celu zachowanie, a nawet rewitalizację języków lokalnych mniejszości.
Dobrym przykładem akcji mających na celu zapobieganie wymieraniu języków rdzennych mieszkańców jest wprowadzanie ich do przestrzeni publicznej. Może się to odbywać przy użyciu komunikatów w środkach transportu lub opisów zabytkowych miejsc, drogowskazów, nazw ulic itd. Ważne jest, aby obok języka dominującego w danym kraju mieszkańcy i turyści mieli szansę zetknąć się z mową, z którą najprawdopodobniej nie spotkaliby się w innych okolicznościach.
W naszym kraju wyróżnia się też 17 języków i dialektów zagrożonych wyginięciem. Należą one do Wilamowian, Łemków, Ślązaków, Kaszubów, Mazurów i innych. Przedstawiciele tych grup często nawet nieświadomie wypierają swoją mowę z powodu dyskryminacji, z jaką muszą się mierzyć ze strony użytkowników dominującego języka. Za namową językoznawców zaprzestają oni jednak procesu stopniowego wypierania swojego języka, co jest często pierwszym krokiem do uchowania go przed zapomnieniem.
Warto uczyć się języków
Powinieneś mieć już teraz lepsze pojęcie o tym, ile jest języków na świecie, ale czy sam znasz jakiś język obcy? A może od jakiegoś czasu nosisz się z zamiarem rozpoczęcia nauki kolejnego? W takim razie nasza oferta jest dla Ciebie. Zapewniamy szkolenia językowe dla firm, a także zajęcia dla osób prywatnych. Natomiast nasze biuro tłumaczeń wykonuje profesjonalne tłumaczenia w wielu różnych językach, od angielskiego po wietnamski. Zapraszamy!