Każdego roku 4 grudnia górnicy obchodzą swoje święto. Barbórka, bo to o nią chodzi, swoją nazwę zawdzięcza patronce święta – św. Barbarze z Nikodemii.
Kojarzycie pojęcia takie jak karczma piwna, combry babskie lub stare i nowe strzechy? Jeśli nie, koniecznie czytajcie dalej! W tym artykule przybliżymy Wam święto górników, opowiemy o jego historii i zwyczajach z nim związanych.
Spis treści:
Kiedy obchodzi się Barbórkę?
Barbórka co roku przypada na 4 grudnia. Jest to dzień św. Barbary z Nikodemii, która jest patronką święta.
Dlaczego właśnie św. Barbara?
Kim była św. Barbara i dlaczego to ona została wybrana na patronkę święta górników?
Według legend św. Barbara z Nikomedii żyła na przełomie III i IV w. n.e. Miała ona pochodzić z pogańskiej rodziny z Heliopolis, a po wysłaniu na nauki do Nikomedii nawrócić się na chrześcijaństwo.
Jej ojciec, nie mogąc zmusić jej do wyparcia się nowej wiary, wydał ją rzymskim żołnierzom. Barbara została uwięziona, a później ścięta. Krótko po jej śmierci ojciec zginął rażony piorunem, co odczytywano jako karę za wydanie córki na śmierć.
Ze względu na swoją historię Barbara została patronką dobrej śmierci i trudnej pracy, wyjątkowo ważną dla osób szczególnie narażonych na wybuchy. Poza górnikami czczą ją także marynarze, żołnierze, rybacy czy więźniowie.
Skąd wziął się Dzień Górnika?
Z początku Barbórka była głównie świętem religijnym, obchodzonym poprzez odprawianie mszy ku czci św. Barbary. Pierwsze obchody miały miejsce w Tarnowskich Górach w połowie XVIII w.
Tego dnia starano się także przepowiedzieć pogodę na nadchodzący rok. To właśnie stąd wzięło się powiedzenie „święta Barbara po lodzie, Boże Narodzenie po wodzie”, które zwiastuje opady deszczu na Boże Narodzenie.
Zwyczaje świeckie pojawiły się dopiero później. Obchody zmieniły się też w czasach PRL-u, kiedy to władze starały się wymazać charakter religijny święta, zastępując go nowymi tradycjami.
Nazwę Barbórki starano się wtedy zastąpić nienacechowanym religijnie Dniem Górnika.
Barbórka – zwyczaje i tradycje
Jak przebiegają obchody Barbórki? Jej początek wyznacza poranna msza w kościele lub cechowni, przy figurze św. Barbary, po której orkiestra górnicza, grając między innymi swój hymn, maszeruje przez osiedla górnicze (tzw. familoki) oraz pod domami dyrekcji zakładu.
Organizowane są również uroczyste akademie, a także koncerty, występy artystyczne i inne zabawy.
Karczmy piwne
Innym barbórkowym powiedzeniem jest „Kto w Barbórkę nie pije, tego w grubie zabije” (gruba to określenie na kopalnię). Świetna zabawa to wymóg świętowania Dnia Górnika!
Karczmy piwne to ważna i lubiana część obchodów górniczego święta, zrzeszająca zarówno młodych, doświadczonych, jak i nawet emerytowanych już górników.
Tradycja ta pojawiła się stosunkowo późno, bo w latach 80. XX wieku. Wcześniej miały miejsce tak zwane spotkania gwarków przy piwie. Karczma rozpoczyna się odśpiewaniem hymnu górniczego.
Obowiązuje strój galowy, a błędy w ubiorze karane są na przykład przymusem wypicia piwa z solą lub zakuciem w dyby.
Stare i nowe strzechy
Podczas karczmy piwnej górnicy zasiadają przy dwóch osobnych, długich stołach, dzieląc się na stare strzechy, czyli doświadczonych górników, oraz nowe strzechy – młodych adeptów zawodu.
Dwie grupy rywalizują ze sobą w różnych kategoriach – pieśni, dowcipy, prezenty nawiązujące do zabawnych wydarzeń z minionego roku to tylko niektóre z nich.
Combry babskie
Tradycyjnie kobiety nie mogły uczestniczyć w karczmach piwnych, choć obecnie nie przestrzega się tej zasady tak ściśle.
Żeńskim odpowiednikiem karczm piwnych są combry babskie, organizowane wyłącznie dla kobiet; mężczyźni nie mają tam wstępu. One z kolei pojawiły się w latach 90. XX wieku.
Kwitnące gałązki
4 grudnia do wody wkłada się gałązki wiśni lub forsycji, które mają zakwitnąć na Boże Narodzenie.
Na ziemi kaliskiej uważano, że jeśli gałązka faktycznie zakwitnie w wyznaczonym czasie, w przyszłym roku panna, która włożyła ją do wody, wyjdzie za mąż.
Dzień Górnika w innych krajach?
Dzień Górnika świętuje się nie tylko w Polsce. Jakie kraje posiadają swój odpowiednik polskiej Barbórki?
National Miners’ Day
W Stanach Zjednoczonych National Miners’ Day celebruje się dwa dni po naszym Dniu Górnika, a więc 6 grudnia.
Święto to zostało ustanowione stosunkowo późno – amerykański kongres uchwalił je 4 listopada 2009 roku, aby okazać wdzięczność górnikom i uhonorować ich osiągnięcia oraz poświęcenie.
Dlaczego akurat 6 grudnia? To rocznica tragedii, która wydarzyła się w 1907 roku w stanie West Virginia. Pochłonęła ona życia aż 362 górników.
National Mining Day
Mimo postępujących zmian klimatycznych w Australii górnictwo i wydobycie węgla wciąż odgrywają niezwykle ważną rolę. Nic więc dziwnego, że także Australijczycy dorobili się własnego górniczego święta.
National Mining Day, a właściwie National Mining and Related Industries Day obchodzi się tam 22 listopada. To święto o niespełna dziesięcioletniej tradycji. Jego obchody rozpoczęły się w 2013 roku.
Ma ono na celu podkreślenie dumy górników ze swojego zawodu i roli przemysłu w gospodarce Australii.
Chcielibyście lepiej poznać amerykańskie i australijskie święta i tradycje? W naszej szkole językowej możecie to zrobić, jednocześnie szlifując swój angielski. Zapoznajcie się z naszą ofertą. Bez wątpienia każdy znajdzie coś dla siebie!
National Coal Miners’ Day
W Indiach z kolei górnicy świętują 4 maja. To wtedy ma miejsce celebracja tak zwanego National Coal Miners’ Day.
Również w Indiach święto ma za zadanie przypomnienie o roli górnictwa i węgla dla gospodarki kraju, a także podkreślenie niebezpieczeństw, z jakimi na co dzień mierzą się górnicy.
Nie tylko karczmy piwne
Święto górników to nie tylko okazja do dobrej zabawy, ale przede wszystkim moment na podziękowanie i oddanie szacunku górnikom za ich ciężką i niebezpieczną pracę.
Karczmy piwne, akademie, bale, galowe stroje – Barbórkom nie da się odmówić różnorodności! Bez względu na to, czy braliście już kiedyś udział w obchodach Barbórki, czy informacje na temat ich obchodów są dla was nowością, warto włączyć się w tegoroczne świętowanie.