Święta Bożego Narodzenia to okres ważny właściwie dla każdego. Nawet niewierzący nie mogą nie docenić faktu, że ta piękna tradycja daje nam możliwość zatrzymania się oraz spędzenia czasu z bliskimi. A nic tak nie dopełnia wspólnego celebrowania jak dobre jedzenie.
Potrawy wigilijne, które ustawiamy na świątecznym stole, to nie przypadkowe dania mające jedynie zaspokoić nasz głód. Są one elementem polskiej kultury i łączą nas ze sposobem celebrowania świąt Bożego Narodzenia, który stosowali nasi przodkowie. Mają one swoją symbolikę, a także historię, którą warto poznać.
Spis treści:
12 potraw
Chyba w każdym domu znana jest zasada, że podczas wieczerzy wigilijnej na stole powinno się pojawić 12 potraw wigilijnych – tyle, ilu było apostołów zasiadających z Chrystusem do Ostatniej Wieczerzy.
W dawnych czasach, kiedy dostatek żywności był raczej luksusem niż normą, 12 potraw na stole oznaczało bogactwo i dobrobyt. Na tak wystawną kolację mogli sobie pozwolić tylko majętni ludzie. Biedniejsi zastępowali tę liczbę innymi i tworzyli swojego rodzaju własne tradycje. Liczba potraw wynosiła zazwyczaj 7, która to cyfra symbolizuje świętość, doskonałość i mądrość. Była ona również kojarzona z liczbą dni tygodnia. Potrawy wigilijne pojawiały się również w liczbie 9 – tyle, ile jest chórów anielskich.
Kolejna ciekawostka jest związana już z samym kosztowaniem dań. W wielu domach panuje tradycja, która mówi, że należy skosztować każdej potrawy, chociażby tylko jej odrobiny, aby uniknąć pecha w nadchodzącym roku. Inny przesąd wspomina, że każda pominięta potrawa będzie oznaczać utraconą niespodziankę czy też przyjemność w nowym roku.
A co na stole?
Podczas przygotowań do Bożego Narodzenia wiele rodzin korzysta ze swoich sprawdzonych przepisów, które były przekazywane z pokolenia na pokolenie. W konsekwencji żadna kolacja wigilijna nie będzie wyglądać tak samo. Istnieją natomiast potrawy, które swoją niezwykłością podbiły cały kraj i zna je praktycznie każdy Polak. To właśnie o nich będzie mowa w dalszej części artykułu.
Zupy
Barszcz czerwony
Liderem, jeśli chodzi o pierwsze danie, jest barszcz wigilijny. Jego smak i kolor zdecydowanie najbardziej kojarzą się Polakom z wigilijnym stołem. Danie jest zrobione z buraków, które według tradycji mają dodawać urody, ale także zapewnić długowieczność i zdrowie. Najczęściej wigilijny barszcz czerwony je się z uszkami wypełnionymi grzybowym farszem.
Zupa grzybowa
Minimalnie mniej popularną opcją jest tradycyjna zupa grzybowa. Dobroczynny wpływ grzybów na zdrowie jest uznawany od wieków, dlatego ten cenny składnik zawierają też potrawy wigilijne. Warto przygotować zupę grzybową także ze względu na inne jej właściwości. Przyjmuje się, że ten wywar dobrze wpływa również na umysł oraz siły witalne spożywającego.
Mniej znane opcje
Każdy region wyróżnia się swoimi własnymi przepisami, również pod względem zup. Z tego powodu na wigilijnym stole możemy znaleźć takie zupy jak siemieniotka, na którą natrafimy przeważnie na Śląsku. Jej głównym składnikiem są nasiona konopi. Na wigilijnych stołach na Pomorzu możemy znaleźć różne zupy rybne, natomiast górale zajadają się postną kwaśnicą.
Dania główne
Zgodnie z tradycją dania wigilijne powinny być postne. Z tego względu na stołach królują różne gatunki ryb – przede wszystkim karp – a także pierogi czy kapusty.
Karp
Na wigilijnym stole nie może zabraknąć karpia, pomimo tego, że bardzo ciężko dobrze go przyrządzić. Niewielu wie, czemu to właśnie ta ryba stała się jednym z tradycyjnych 12 dań. Okazuje się, że kryje się za tym ciekawa, ale też niewesoła historia.
Popularność karpia jako potrawy wigilijnej wzrosła w czasach PRL-u, kiedy dostęp do artykułów spożywczych był ograniczony. Ludzie kupowali to, na co było ich stać i co po prostu mogli dostać w sklepie. Z tego względu to właśnie karp był czasem jedynym wyborem. Również tradycja trzymania karpia w wannie, która może wydawać się specjalnym zwyczajem, jest efektem tego, że przechowywanie w ten sposób karpia i zabijanie go dopiero przed samą Wigilią sprawia, że jest on po prostu świeższy. Nie każdego zaś było stać na lodówkę, w której ryba doczekałaby do 24 grudnia.
Przed II wojną światową karp pojawiał się na wigilijnym stole, ale zwykle jako jedna z wielu ryb, nie ta najważniejsza.
Pierogi wigilijne oraz kapusta z grzybami
Istnieje kilka wersji świątecznych pierogów. Stanowią one w Polsce bardzo popularną potrawę – również poza okresem świątecznym – więc to, że na wigilijnych stołach pojawia się ona w wielu wariantach, nie powinno stanowić dużego zaskoczenia.
Najpopularniejszy wariant to pierogi z kapustą i grzybami. Grzyby naturalnie symbolizują zdrowie, natomiast kapusta – odrodzenie. Jedzono ją również ze względu na wierzenia mówiące, że chroni ona przed złem. Z tego też powodu powstały osobne potrawy wigilijne, w których ten składnik dominuje – kapusta z grzybami i groch z kapustą.
Dodatki
Kompot z suszonych owoców
Kompot z suszu ze względu na swój specyficzny smak nie ma tak wielu zwolenników wśród przedstawicieli młodszych pokoleń. Starsi natomiast bardzo go sobie cenią. Znaczenie kompotu nie kryje się tyle w samym napoju, ile w owocach, z którego jest zrobiony. Z tego też powodu składniki te dodajemy do wielu świątecznych ciast. Przyjmuje się, że jabłka przynoszą zdrowie oraz miłość. Gruszki to symbol długowieczności, natomiast śliwki mają chronić przed złymi mocami.
Sałatka jarzynowa
Niestety za sałatką jarzynową nie kryje się żadna głębsza symbolika. Jest to, w porównaniu z innymi daniami wigilijnymi, dość nowy dodatek. Podbiła ona jednak serca wielu Polaków, więc jej obecność podczas Wigilii stała się normą czy też nawet tradycją. Aby jak najlepiej ugościć rodzinę, przygotuj sałatkę jarzynową z marchewki, pietruszki, ziemniaków, jabłka, selera i innych ważnych składników.
Ryby
Poza karpiem w wielu jego odsłonach (karp po żydowsku czy też zwyczajny w panierce) na wigilijnym stole zobaczymy również inne ryby. Są to między innymi ryba po grecku czy też coraz częściej pojawiające się śledzie w śmietanie. Symbolika ryby ma swoje korzenie we wczesnym chrześcijaństwie – gr. ichthys to akrostych, który po rozwinięciu i przetłumaczeniu układa się w słowa „Jezus Chrystus, Syn Boży, Zbawiciel” – dlatego tym bardziej Boże Narodzenie nie może się bez niej obejść.
Desery
Kutia
Świąteczne wypieki to pozycja, bez której trudno sobie wyobrazić Boże Narodzenie. Jedną z bardziej znanych słodkości jest pochodząca z Kresów kutia, robiona z pszenicy, ziaren maku, miodu oraz bakalii.
Pszenica to symbol urodzajności, ale i przychylności w finansach. Miód miał uzyskać względy sił nadprzyrodzonych. Bakalie to nic innego jak życzenie szczęścia oraz płodności, a mak to symbol obfitości.
Makowiec
Mak jest szczególnie ważnym składnikiem na wigilijnym stole, gdyż według tradycji jego brak może sprowadzić na domowników nieszczęście. Nie jest więc niespodzianką, że więcej niż jedno danie zawiera ten składnik. Kolejnym jest makowiec, ciasto wypełnione właśnie makiem. Poza obfitością ma on zagwarantować szczęście oraz ochronę przed złem.
Serniki
Sernik to według wielu najlepsze ciasto. Jest ono popularne nie tylko podczas Wigilii, ale przez cały rok. Do świątecznego sernika wiele osób dodaje bakalie – przede wszystkim rodzynki. Są one symbolem nie tylko obfitości, ale też oczyszczenia. O to jednak, czy sernik powinien mieć w sobie rodzynki, czy nie, od wielu lat trwają spory miłośników tego ciasta.
Podsumowanie
Każda rodzina ma swoje przepisy, którymi lubi się popisać podczas świąt Bożego Narodzenia i dla każdej z nich są one wyjątkowe i niepowtarzalne. Warto pochylić się nad symboliką, jaką niosą za sobą potrawy wigilijne, choć oczywiście nie musimy w nią wierzyć; stanowi ona jednak istotny element naszej historii.
Jeżeli chcesz się dowiedzieć czegoś o potrawach wigilijnych królujących na stołach rodzin angielsko-, hiszpańsko- lub niemieckojęzycznych, a także zdobyć podstawowe umiejętności językowe, zapisz się na jeden z naszych kursów językowych. Będziesz miał szansę kompleksowo opanować gramatykę, słownictwo i wymowę w języku angielskim, hiszpańskim, niemieckim lub innym, a także poznać kulturę krajów, w których ludzie się nimi posługują. Zapraszamy!