Język polski jest niezwykle różnorodny. Wskazują na to nie tylko rozbudowane konstrukcje gramatyczne, ale też bogaty zasób słownictwa. Połączenie tych kwestii pozwala na tworzenie kompleksowych sformułowań. Czasami zdarza się jednak, że wypowiadając się na dany temat, chcemy uniknąć niepotrzebnych powtórzeń. W tym celu doskonale sprawdzają się zaimki.
W tym artykule wyjaśniamy, czym są zaimki, jakie są ich rodzaje, jakie funkcje spełniają, a także przedstawiamy zasady stosowania długich i krótkich form zaimków osobowych. Jeśli szukasz odpowiedzi na powyższe pytania, koniecznie czytaj dalej!
Spis treści:
Co to jest zaimek?
Zaimek to część mowy, która może zastępować nie tylko rzeczownik, jak mogłaby sugerować nazwa („zaimek” = „za” + „imię”), ale też przymiotnik, przysłówek oraz liczebnik. Odmienia się przez przypadki, liczby i rodzaje.
Zaimka można użyć tylko wtedy, gdy z kontekstu wypowiedzi wynika, jakie słowo on zastępuje. W innym razie zdanie zawierające zaimek może okazać się niezrozumiałe dla odbiorcy.
Podział zaimków ze względu na część mowy
Zaimki możemy podzielić na rzeczowne, przymiotne, przysłowne oraz liczebne. Ich nazwy pochodzą od części mowy, które owe zaimki zastępują.
Zaimki rzeczowne
Zaimki rzeczowne stosowane są w zamian za rzeczowniki, a więc odpowiadają na pytania „kto” i „co”. Ten rodzaj zaimków ulega odmianie przez przypadki. Przykładami są „ja”, „my”, „wy”.
Zaimki przymiotne
Zaimki przymiotne zastępują przymiotniki. Odpowiadają na pytania „jaki?”, „jaka?”, „jakie?” lub „czyj?” i odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje. Przykładami są „mój”, „jego”, „tamte”.
Zaimki przysłowne
Zaimki przysłowne występują w miejsce przysłówków i są nieodmienne. Odpowiadają na pytania dotyczące miejsca, sposobu i czasu. Przykładami są „tamtędy”, „tu”, „wtedy”.
Zaimki liczebne
Zaimki liczebne zastępują liczebniki. Odmieniają się przez przypadki i rodzaje. Odpowiadają między innymi na pytanie „ile?”. Przykładami są „ileś”, „tyle”, „tylu”.
Podział zaimków ze względu na funkcję
Inna klasyfikacja została stworzona na podstawie funkcji, jaką dany zaimek pełni w zdaniu. Uwzględnia ona następujące rodzaje zaimków:
- Zaimki osobowe: „ja”, „ty”, „ona” itd. „Wiem, że ona coś kombinuje”.
- Zaimki dzierżawcze: „mój”, „twój”, „jego” itd. „Mój pies jest chory”.
- Zaimki pytające: „kto?”, „co?”, „jaki?” itd. „Jaki jest twój ulubiony kolor?”.
- Zaimki zwrotne: „się”, „siebie”, „sobie” itd. „Dziwię się, że to już koniec”.
- Zaimki nieokreślone: „gdzieś”, „jakiś”, „cokolwiek” itd. „Muszę sobie kupić jakiś samochód”.
- Zaimki wskazujące: „ten”, „tamta”, „tamten” itd. „Ten pokój jest zdecydowanie za mały”.
- Zaimki przeczące: „nikt”, „nigdy”, „żaden” itd. „To dla mnie żaden problem”.
- Zaimki uogólniające: „wszystko”, „wszyscy”, „każdy” itd. „Wszystko mnie dziś denerwuje”.
- Zaimki względne: „kto”, „co”, „który” itd. Służą do łączenia zdania podrzędnego z nadrzędnym. „To ten, który najbardziej rozrabia”.
Długie i krótkie formy zaimków
W zależności od tego, czy zaimek znajduje się w pozycji akcentowanej, czy nieakcentowanej, może przybierać różną postać. Formy dłuższe, czyli akcentowane, zwykle znajdują się na początku zdania lub po przyimku, na przykład „mnie ten spektakl się spodobał”. Długiego zaimka użyjemy także w przypadku przeciwstawień, np. „to ciasto jest dla mnie, a nie dla ciebie”.
Z kolei formy krótsze, inaczej zwane enklitycznymi, nie są akcentowane, dlatego zazwyczaj znajdziemy je w środku lub na końcu zdania, ale też bezpośrednio po czasowniku. Przykładem prawidłowego użycia krótkiej formy zaimka jest zdanie „muszę przyznać, że bardzo cię lubię”.
Warto dodać, że form „niemu”, „niego” i „niej” w przeciwieństwie do form „jemu”, „jego”, „jej” użyjemy wyłącznie po przyimkach. Tę zależność można zaobserwować w zdaniu „bez niej to by się nie udało”.
Zaimek – problematyczna część mowy
Poprawne stosowanie zaimków stanowi nie lada wyzwanie nawet dla rodzimych użytkowników języka polskiego. Wiele kategorii zaimków, a także ich odmiana przez przypadki, liczby i rodzaje wprawiają w zakłopotanie zwłaszcza osoby, które dopiero zapoznają się z tym tematem. Warto jednak wiedzieć, czym są zaimki oraz w jaki sposób powinno się je stosować, ponieważ pozwoli to na poprawienie jakości naszych wypowiedzi.
Zaimki w innych językach
Nurtuje Cię, jakie zaimki występują w innych językach niż polski? Koniecznie rozpocznij kurs w naszej szkole językowej i poznaj odpowiedź na to pytanie. Prowadzimy lekcje grupowe i indywidualne w takich językach jak angielski, francuski, niemiecki i wielu innych. Zapraszamy!