Kalendarzowa wiosna

Początek wiosny astronomicznej

Wyznaczenie daty początku wiosny astronomicznej to nieco bardziej skomplikowana sprawa, może się ona bowiem różnić zależnie od roku. Zazwyczaj wypada w okolicach 20/21 marca, wtedy gdy następuje zrównanie dnia z nocą, czyli równonoc wiosenna. Od tej pory czas, gdy na niebie widnieje słońce, będzie się stopniowo wydłużał aż do dnia przesilenia letniego.

Początek wiosny meteorologicznej

Według meteorologów wiosna rozpoczyna się trzy tygodnie wcześniej od kalendarzowej wiosny, to znaczy 1 marca i trwa aż do ostatniego dnia maja. Ci naukowcy dzielą rok na cztery kwartały. Taki podział praktykowany był już przez starożytnych i znacznie ułatwia badania.

Początek wiosny fenologicznej

Gdy myślimy o początku wiosny, tak naprawdę mamy na myśli wiosnę fenologiczną. Nadchodzi ona, gdy przyroda budzi się do życia: śnieg topnieje, trawa zaczyna się zielenić, a na drzewach pojawiają się pierwsze pąki kwiatów. W Polsce zazwyczaj dzieje się to na początku kwietnia.

Początek wiosny termicznej

Najbardziej nieprzewidywalną datą jest początek wiosny termicznej. Zaczyna się ona bowiem, gdy średnia temperatura powietrza mierzona zarówno w ciągu dnia, jak i nocy wynosi co najmniej pięć stopni Celsjusza. Abyśmy mogli mówić o nadejściu nowej pory roku, taki stan musi się utrzymać przez pięć kolejnych dni.

Wiosna na półkuli południowej

Po tym obszernym wstępie mogłoby się wydawać, że już nic nas nie zaskoczy w tej dziedzinie. Nic bardziej mylnego! Cały opis dotyczył jedynie wiosny na półkuli północnej, a więc połowy naszego globu. Po drugiej stronie równika sprawa ma się nieco inaczej:

• wiosna kalendarzowa – zaczyna się 23 września;
• wiosna astronomiczna – rozpoczyna się wraz z naszą równonocą jesienną, w okolicach 22/23 września;
• wiosna meteorologiczna – datą jej początku jest 1 września.

Zwiastuny wiosny

Nadejście wiosny zwiastują nie tylko zmiany pogody za oknem, ale również kwitnące rośliny i ptaki, które pojawiają się w naszych lasach i na podwórkach. Zaliczają się do nich m.in. przebiśniegi, krokusy, bociany czy jaskółki.

Przebiśniegi

Te niewielkie, białe kwiaty pojawiają się najwcześniej. Swoją nazwę zawdzięczają umiejętności wyrastania, nawet jeśli trawę pokrywa jeszcze śnieg. Choć czasem kusi, aby ten symbol wiosny zerwać i przynieść do domu, nie powinniśmy tego robić – gatunek ten podlega ochronie częściowej w naszym kraju.

Krokusy

Fioletowe, białe, żółte, a czasem również różnokolorowe krokusy pojawiają się niewiele później niż przebiśniegi. Często ozdabiają miejskie trawniki i polanki w parkach. Niestety kwitną dość krótko, około 10 dni. Istnieje wiele odmian tej rośliny; ze znamion słupków jednej z nich, krokusa uprawnego, wytwarza się najdroższą przyprawę świata – szafran.

Bociany

Widok pierwszych bocianów wracających do Polski z ciepłych krajów cieszy oczy. To niezaprzeczalny zwiastun nadchodzących pogodnych dni. Są symbolem nie tylko wiosny, ale również szczęścia, płodności i mądrości. W niektórych regionach Polski ciekawskim dzieciom tłumaczono, że niemowlęta przynoszone są właśnie przez te ptaki.

Jaskółki

Według przysłowia „jedna jaskółka wiosny nie czyni”, gdy jednak w kwietniu na naszym niebie pojawia się wiele osobników tego gatunku, bezpiecznie możemy już mówić o nadejściu nowej pory roku. Dawniej wierzono, że ptaki te spędzały zimę na dnie rzek, jezior i innych zbiorników wodnych. Są symbolem budzącej się do życia przyrody, a w kulturze chrześcijańskiej również dobrej nowiny.

Tradycje związane z wiosną

Z pewnością jedną z najważniejszych tradycji związanych z tą porą roku są wiosenne porządki. Ma ona długi rodowód – już nasi słowiańscy przodkowie dokładnie zamiatali izby, wietrzyli domostwa i urządzali pranie ubrań. Obecnie do sprzątania zabierają się całe rodziny: myje się okna (wiosenne słońce ładniej wygląda zza czystych szyb!), wyciąga się nieco lżejsze ubrania, wyciera kurze, przegląda dobytek, aby pozbyć się nieużywanych i zniszczonych rzeczy.

Innym zwyczajem, który jeszcze do niedawna był praktykowany powszechnie w całej Polsce, jest palenie lub topienie marzanny. Tę symbolizującą boginię zimy i śmierci lalkę wykonuje się najczęściej ze słomy i ubiera w ludowe stroje lub łachmany. W ostatnich czasach od tradycji jej niszczenia powoli się odchodzi.

Nie wszyscy wiedzą, że znacznie dłuższy (i zupełnie niechrześcijański) rodowód mają tradycje związane z Wielkanocą. Malowanie pisanek czy oblewanie się wodą podczas śmigusa-dyngusa zakorzenione są w obrzędach praktykowanych podczas słowiańskiego święta powitania wiosny – Jarych Godów.