Język japoński zyskuje w świecie zachodnim coraz większą popularność. Wiele osób sięga zarówno po mangi i anime, jak i po literaturę czy filmy pochodzące z Kraju Kwitnącej Wiśni. Jednak sprawa z zapisem języka japońskiego nie jest tak prosta jak na przykład w przypadku języków indoeuropejskich.
W języku japońskim mamy do czynienia z systemem pisma, na który składają się cztery pomniejsze systemy o różnym stopniu skomplikowania. Są to hiragana, katakana, kanji i rōmaji. Postaramy się je przybliżyć poniżej.
Spis treści:
Systemy zapisu w języku japońskim
Aby płynnie posługiwać się językiem japońskim, należy poznać każdy z jego podsystemów. Na początku pismo japońskie może nas przerażać, ale warto przełamać ten strach i przyjrzeć się temu zagadnieniu z bliska.
Pierwszy krok: hiragana
Pierwszy z elementów to hiragana (jap. 平仮名, ひらがな). Jest to jeden z dwóch systemów pisma sylabicznego w japońskim. Składa się z 48 znaków takich jak か (ka), あ (a), せ (se). Hiraganę łatwo rozpoznać po kursywnym charakterze. Wywodzi się z tak zwanego pisma trawiastego, czyli kaligraficznego zapisu pisma chińskiego, które w przeszłości miało na celu przyspieszenie zapisu znaków.
W przeciwieństwie do alfabetu łacińskiego hiragana składa się nie z liter, ale z sylab. Początkowo była ona wykorzystywana głównie przez kobiety, które nie miały dostępu do nauki znaków. Kanji były wtedy domeną mężczyzn. Obecnie hiragana jest jednym z filarów języka japońskiego i to od niej rozpoczyna się naukę języka.
Funkcje hiragany
We współczesnej japońszczyźnie hiragany używa się między innymi do zapisywania przedrostków, przyrostków, partykuł, słów japońskich nieposiadających zapisu w kanji, furigany, która wskazuje wymowę znaków, czy też okurigany, czyli końcówek gramatycznych.
Katakana – sylabariusz numer dwa
Drugim sylabariuszem w systemie japońskim jest katakana (jap. 片仮名, カタカナ). Tak samo jak hiragana katakana składa się z poszczególnych sylab, a każdy znak w tym podsystemie ma swój odpowiednik w hiraganie – か to カ, あ to ア, a せ – セ. Ten sylabariusz z kolei charakteryzuje się kanciastymi kształtami, dlatego bez problemu można odróżnić go od hiragany. Katakana powstała z fragmentów i elementów znaków kanji. Opracowali ją w IX wieku buddyjscy mnisi i w przeszłości była używana wyłącznie przez mężczyzn np. w oficjalnych dokumentach.
Użycie katakany we współczesnym japońskim
Po co Japończykom aż dwa sylabariusze? Otóż pełnią one w języku odmienne funkcje. W codziennym życiu katakaną zapisuje się rozliczne w japońszczyźnie zapożyczenia, nazwiska i nazwy własne obcego pochodzenia. Wykorzystuje się ją również do zapisu bardzo często używanych w japońskim wyrazów dźwiękonaśladowczych oraz w funkcji emfazy do podkreślenia czy nacisku – tak jak naszą kursywę.
Dakuten i handakuten
Jak stworzyć spółgłoski dźwięczne w hiraganie i katakanie? Odpowiedź brzmi: wykorzystując dakuten i handakuten. Są to znaki diakrytyczne. Pierwszy z nich, czyli dakuten to dwie kreseczki nad znakiem. Mogą one przypominać cudzysłów. Znak ten służy do udźwięczniania spółgłosek; przykładowo か zmienia w が. Z kolei handakuten to „kółeczko”, dzięki któremu zamiast „h” uzyskujemy „p”. は (ha) zamienia się w ぱ (pa).
Jeśli już uporamy się z dwoma sylabariuszami, możemy przejść do kolejnego etapu: znaków kanji.
Znaki kanji
Znaki kanji (jap. 漢字) to jedna z pierwszych rzeczy, która przychodzi na myśl, gdy mowa o języku japońskim. Żartobliwie określa się je jako „chińskie krzaczki”, ale z kanji nie ma żartów. Jest to właściwie najistotniejsza kwestia, jeśli chodzi o system pisma japońskiego, i z pewnością jeden z najtrudniejszych elementów nauki japońskiego.
Symbole, słowa – na czym to polega?
W alfabecie łacińskim każda litera to dźwięk pozbawiony konkretnego znaczenia. Warstwa semantyczna pojawia się, dopiero kiedy łączymy litery w słowa. W przeciwieństwie do tego systemu każdy znak kanji ma z góry przypisane znaczenie. Czasem sam w sobie funkcjonuje jako pojedyncze słowo – przykładem może być 火 (ka), czyli ogień. Niekiedy łączy się z innymi znakami, jak na przykład w słowie 火山 (kazan). Ognista (火) góra (山) oznacza wulkan.
Skąd te znaki?
Kanji przywędrowały do Japonii z Chin w IV wieku. Wzmożone kontakty z Chinami doprowadziły do przejęcia systemu pisma. Kanji często określa się jako „chińskie znaki”, jednak warto wiedzieć, że współcześnie między innymi przez uproszczenie pisma chińskiego pomiędzy znaczeniem znaków w obu językach istnieją bardzo duże różnice.
Czytanie znaków: kun’yomi i on’yomi
Znaki mają przypisane im sposoby czytania. Może być ich sporo i trzeba się ich nauczyć na pamięć. Przeważnie jeden znak posiada wiele odczytań. Dzielą się one na rdzennie japońskie (kun’yomi) oraz sinojapońskie (on’yomi). Przykładowo czytania kun’yomi wspomnianego już znaku 火 to „hi”, „bi” i „ho”. Czytanie on’yomi to „ka”. To jeszcze nic. Znak 生 oznaczający życie ma aż 13 różnych odczytów! Podczas nauki japońskiego zdarza się, że nie zapominamy, jaki jest prawidłowy odczyt znaków, ale wiemy, co oznaczają. Rozumiemy, co czytamy, a jednak nie potrafimy przeczytać tego na głos. Dla osób, które dotąd uczyły się tylko języków zachodnich, jest to ciekawe doświadczenie.
Kolejność kresek w znakach
Poza czytaniem kanji trzeba jeszcze umieć zanotować. Tutaj jednym z najważniejszych elementów jest pamiętanie o odpowiedniej kolejności zapisu kresek w znaku. Każdy znak ma przypisaną kolejność zapisu i można ją łatwo sprawdzić, na przykład sięgając do jednego z internetowych słowników, takich jak Jisho.
Właśnie ze względu na istotną rolę kolejności zapisu znaków podczas nauki japońskiego trzeba dużo i często pisać ręcznie. W ten sposób nasza ręka uczy się i zapamiętuje kolejność w zapisie.
Jōyō kanji, czyli znaki na co dzień
Ilu właściwie znaków trzeba się nauczyć? Oficjalna lista opracowana przez japońskie ministerstwo edukacji nazywa się Jōyō kanji (jap. 常用漢字) i zawiera w obecnym kształcie aż 2136 znaków – i to nie są wszystkie, które istnieją w tym języku. Opanowanie tej puli pozwoli jednak na swobodne czytanie prasy czy książek oraz pisanie po japońsku. Jest to więc niezbędne minimum podczas nauki japońskiego. Znajomość nawet tysiąca tych najczęściej używanych znaków daje już spore możliwości w posługiwaniu się i obcowaniu z językiem japońskim. Pocieszający jest fakt, że sami Japończycy długo uczą się znaków w szkole.
Rōmaji – alfabet łaciński w Japonii
Rōmaji (jap. ローマ字) to już ostatni krok w rozpracowywaniu pisma japońskiego. Dosłownie są to znaki rzymskie. Może to dziwić, ale w skomplikowanym zapisie tego języka wykorzystuje się także alfabet łaciński. Pojawia się on na przykład w przypadku obcojęzycznych skrótów takich jak „EU” lub „NATO”. Powszechnie stosuje się w tym celu transkrypcję Hepburna. W uproszczeniu: w ten sposób zapisuje się język japoński za pomocą alfabetu łacińskiego.
Język japoński – jak zacząć naukę języka obcego?
Trzeba przyznać, że przy języku japońskim alfabet łaciński wydaje się naprawdę prosty. Pismo japońskie to prawdziwa mikstura. W porównaniu na przykład do języka angielskiego nauka japońskiego to prawdziwe wyzwanie – wymaga sporo czasu i determinacji. Dlatego też warto, żeby osoby chcące rozpocząć naukę podeszły do pisma japońskiego w odpowiedni sposób.
Kolejność ma znaczenie
Powszechnie naukę języka zaczyna się od nauki hiragany. W Internecie można znaleźć wiele darmowych pomocy, które mają za zadanie nam to ułatwić. Wystarczy znaleźć i wydrukować odpowiednią tabelkę, sprawdzić kolejność pisania kresek i szczegółowe zasady zapisywania wyrazów, a potem ćwiczyć pismo ręczne.
W drugiej kolejności przychodzi czas na katakanę – tutaj można postąpić podobnie. Warto poćwiczyć też zapisywanie w katakanie słów pochodzenia obcego, takich jak miejscowości, imiona i nazwiska. Kiedy już mamy za sobą sylabariusze, można zabrać się za kanji.
Nauka kanji – regularnie i systematycznie
Podczas nauki znaków kanji ważna jest cierpliwość, a systematyczność to klucz do sukcesu. Istnieją różne metody nauki i w jej trakcie każdy znajduje odpowiednią dla siebie. Jedni wymyślają historyjki, które pomagają im zapamiętać znak, jego znaczenie i sposoby czytania, a inni po prostu uczą się słownictwa z nowym znakiem.
Najważniejsze jest ustalenie sobie tygodniowej liczby kanji, które chcemy opanować, i trzymanie się jej. Na szczęście w Polsce pojawia się coraz więcej materiałów do nauki japońskiego, w tym do nauki znaków kanji, więc adepci tego języka mają z czego korzystać.
Pismo japońskie – to da się zrobić
Choć system pisma japońskiego może przerażać nowicjuszy, to jak wszystko inne da się go opanować. Nie jest on tak powszechnie znany jak język angielski, ale obecnie uczy się go coraz więcej osób – również duża część Polaków płynnie posługuje się językiem japońskim. Jeśli odpowiednio do tego podejdziemy, z pewnością mamy szansę na opanowanie języka Kraju Kwitnącej Wiśni. Najważniejsze to dużo pisać i się nie zniechęcać.
Jeżeli chcesz się kompleksowo nauczyć języka japońskiego pod okiem profesjonalnego lektora, skorzystaj z naszej oferty i zapisz się na kurs japońskiego – stacjonarny bądź online.