Andrzejki to doskonale wszystkim znany wieczór wróżb, który ma za sobą nie byle jaką historię. Pierwsze wzmianki o nim pojawiły się już w XVI wieku. To święto ma pomóc nam poznać przyszłość i zapewnić dobrą zabawę. Chcecie dowiedzieć się więcej na jego temat?
Kiedy obchodzimy andrzejki? Jakie wróżby są charakterystyczne dla tego święta i jaka jest jego historia? I czy andrzejki świętuje się też w innych krajach? Jeśli jesteście ciekawi, koniecznie czytajcie dalej!
Spis treści:
Kiedy są andrzejki?
Andrzejki przypadają na noc z 29 na 30 listopada, w wigilię Świętego Andrzeja. To okazja na ostatnią zabawę przed początkiem adwentu.
Historia andrzejek
Skąd wzięły się andrzejki?
Święty Andrzej jest patronem Grecji, Rosji i Szkocji. W Szkocji 30 listopada, czyli dzień Świętego Andrzeja to nawet święto narodowe.
Pierwsza wzmianka o święcie w Polsce pojawiła się w 1557 roku. Jego dokładne pochodzenie nie jest znane;. Według niektórych teorii andrzejki wywodzą się jeszcze ze starożytnej Grecji.
Andrzejki tylko dla dziewcząt
Kiedyś ten wyjątkowy wieczór przeznaczony był jedynie dla młodych dziewcząt i miał przepowiedzieć przyszłość dotyczącą ich zamążpójścia. Męskim odpowiednikiem andrzejek były katarzynki, które obchodzono w nocy z 24 na 25 listopada.
Na początku wróżby odprawiano w odosobnieniu i wykluczano z nich mężczyzn oraz mężatki. W późniejszym czasie panny na wydaniu obchodziły andrzejki wspólnie.
Po jakimś czasie katarzynki zniknęły, a chłopcy zaczęli świętować razem z dziewczętami, aż w końcu święto przybrało formę taką, jaką znamy dziś – niezobowiązującej zabawy gromadzącej obie płcie.
Andrzejkowe wróżby
Przez lata wykształciły się najróżniejsze andrzejkowe obyczaje i tradycje. W dalszej części artykułu przybliżymy część z nich.
Losowanie przyszłości
Jedną z andrzejkowych zabaw było losowanie, które miało przepowiedzieć przyszłość w związku z zamążpójściem.
Dziewczęta losowały drobne przedmioty o wielkim znaczeniu. Różaniec oznaczał stan zakonny, wstążka z czepka lub obrączka – rychłe zamążpójście, z kolei listek zwiastował staropanieństwo.
Lanie wosku
To do dziś jedna z najbardziej znanych i powszechnie lubianych wróżb. Nic dziwnego! Pozostawia dużo miejsca na kreatywność.
Chodzi w niej o wylewanie wosku – często przez dziurkę od klucza – na zimną wodę i wróżenie z zastygłych kształtów lub cienia, który rzucają. Miały one przedstawiać sylwetkę przyszłego męża i przepowiadać jego zawód.
Wyścig butów
Co mogło być nagrodą w wyścigu butów? Oczywiście: szybkie zamążpójście. Albo raczej jego obietnica.
W trakcie tej zabawy od ściany do progu ustawiono buty uczestniczących w niej panien. Pierwszy but, który dotarł do progu, zapewniał swojej właścicielce wygraną. Według wróżby to ona pierwsza wyjdzie za mąż.
Modlitwa i sny
Według innej z tradycji jeżeli dziewczyna cały dzień modliła się do Świętego Andrzeja, w nocy mógł przyśnić jej się przyszły mąż.
Wróżenie z karteczki
W tym wypadku uczestnicy zabawy na dwóch kartkach zapisywali imiona chłopców i dziewcząt. Dziewczyna z czystej strony przekłuwała karteczkę z imionami chłopców i na odwrót. Wylosowane imię miało być imieniem przyszłego męża lub żony.
Placki dla psa
W czasie andrzejek wróżono także przy pomocy zwierząt.
Przykładowo zebrane dziewczęta przygotowywały placki, smarowały je tłuszczem i kładły na ławie, aby potem sprowadzić psa. I znów – ta, której placek zniknął najszybciej, jako pierwsza miała wyjść za mąż.
Andrzejki w innych krajach
Myśleliście, że andrzejki to typowo polska tradycja? Nic bardziej mylnego!
Podobne święta można znaleźć również w innych krajach. Poniżej sprawdzicie, jak andrzejki obchodzą między innymi Niemcy czy Ukraińcy.
Andrzejki w Niemczech
Andrzejki, a raczej Andreasnacht nie są obce także naszym zachodnim sąsiadom.
Jedna z wróżb łączy się z nasłuchiwaniem, z której strony dochodzi szczekanie psów. To z tamtej strony ma przybyć przyszły mąż zainteresowanej.
Poza tym w Niemczech upowszechniła się tradycja spania nago w andrzejkową noc, co ma sprawić, że we śnie pokaże się przyszły ukochany.
Ciasteczka w Ukrainie
W Ukrainie andrzejki odbywają się później niż w Polsce, bo 13 grudnia, jako że później zaczyna się tam też adwent.
Święto wróżb ma tutaj słodki smak. Pojawiają się ciasteczka i wypieki, które stają się główną osią andrzejkowych wróżb.
Przykładowo wieczór rozpoczyna się od ugryzienia tzw. kałyty. Za dobre uznaje się to ciasto, które jest trudne do ugryzienia. W takim wypieku robi się dziurkę i zawiesza się go wysoko nad głowami uczestników zabawy. Zadaniem chłopców jest skoczyć i ugryźć ciastko bez użycia rąk.
Czosnek w Rumunii
W przeciwieństwie do słodkich wypieków w Ukrainie w Rumunii andrzejki wiążą się z dużą ilością… czosnku.
Tradycyjnie wierzono, że w okresie andrzejek do świata żywych powracają dusze zmarłych, które nie zaznały spokoju, tak zwane strigoi. Mają one przynosić nieszczęścia i niedostatek.
Aby zapobiec dostaniu się strigoi do domu i zwierząt gospodarskich, smaruje się czosnkiem okna, drzwi i bramy. Wiesza się też czosnkowe wieńce.
Jeśli chodzi o sny o przyszłym mężu, także Rumunki mają tu swoje zwyczaje. Według nich, żeby wyśnić przyszłego męża, wieczorem należy włożyć pod poduszkę bazylię.
Chcecie się dowiedzieć więcej na temat świąt niemieckich, francuskich czy chińskich? Zapisz się na jeden z naszych kursów językowych!
Listopadowe wróżby
Obchodzicie jeszcze andrzejki? Jakie wróżby są wam znane, a które z nich poznaliście dopiero teraz?
Choć obecnie andrzejki straciły swoje dawne znaczenie i ustępują popularności Halloween, to wciąż dobry pomysł na rozrywkę w ciemny listopadowy wieczór. Niektóre zwyczaje już się zatarły, inne, tak jak lanie wosku, są wciąż dobrze znane.
Kto wie, może wróżby andrzejkowe spełnią się w najbardziej nieoczekiwany sposób?