„W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie” oraz „stół z powyłamywanymi nogami” to dwa znane zdania, które sprawiają niemałą trudność zarówno obcokrajowcom, jak i rodzimym użytkownikom języka polskiego. Są one nazywane łamańcami językowymi, ponieważ wymagają gimnastyki naszego aparatu mowy.
Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej o tym fenomenie językowym, zapraszamy do poniższego artykułu. Dowiesz się z niego m.in. tego, czym są łamańce językowe i w jakich celach się je wykorzystuje. Poznasz również najtrudniejsze do wypowiedzenia frazy po polsku, angielsku i w innych językach obcych. Zachęcamy do sprawdzenia, czy potrafisz je wymówić!
Spis treści:
Czym są łamańce językowe?
Łamańce językowe to frazy lub całe zdania, które wyjątkowo trudno wypowiedzieć. Spowodowane jest to zazwyczaj: zagęszczeniem ciężkich do wymówienia dźwięków, występowaniem podobnych fonemów, różniących się jednak brzmieniem (np. „s” i „sz”) oraz długością lub skomplikowaniem słów.
Łamańce językowe – zastosowanie
Łamańce językowe nie służą jedynie jako rozrywka. Są one przede wszystkim świetnym narzędziem do ćwiczenia prawidłowej dykcji. Stosują je m.in. logopedzi jako pomoc w wypracowaniu prawidłowej wymowy u dzieci. Również osoby, które pracują głosem: dziennikarze, profesorowie, aktorzy, mogą skorzystać z ich właściwości. Odpowiednie wyćwiczenie aparatu mowy przy pomocy łamańców językowych pozwoli im uniknąć zacinania się i problemów z wypowiedzeniem trudniejszych wyrazów.
Obcojęzyczne łamańce językowe mogą być wykorzystywane w nauce prawidłowej wymowy zagranicznych słów. Umożliwiają one wyćwiczenie odpowiedniej wymowy dźwięków niewystępujących w języku polskim. Przyzwyczajają również aparat mowy do obcych wyrazów. Wszystkie te korzyści możemy uzyskać w miarę „bezboleśnie” – praca z trudnymi zwrotami może przynieść wiele rozrywki i satysfakcji.
Polskie łamańce językowe – przykłady
Język polski występuje w wielu rankingach najtrudniejszych języków świata (m.in. tych przeprowadzonych przez National Geographic i magazyn „Polityka”). Nic dziwnego więc, że obfituje on w łamańce językowe, które są wyjątkowo trudne do wymówienia, nie tylko dla obcokrajowców, ale też dla Polaków.
Najpopularniejsze polskie łamańce językowe
Nasz zbiór łamańców językowych zaczniemy od tych najkrótszych i najpopularniejszych, które poznajemy już jako dzieci w szkole.
- Jola lojalna, Jola nielojalna.
- Stół z powyłamywanymi nogami.
- Tata czyta cytaty Tacyta.
- Pocztmistrz z Tczewa.
- W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie.
- I cóż, że ze Szwecji?
- Czy się Czesi cieszą, że się Czesio czesze?
- Na stole leży rozrewolwerowany rewolwer.
- Wpadł ptak do wytapetowanego pokoju.
- Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.
- W czasie suszy szedł Sasza suchą szosą.
- Wyindywidualizowaliśmy się z rozentuzjazmowanego tłumu.
- Czarna krowa w kropki bordo żuła trawę, kręcąc mordą.
- Nie pieprz wieprza pieprzem Pietrze, bo bez pieprzu wieprz jest lepszy.
- Chłop pcha pchłę, pchłę pcha chłop.
- Leży Jerzy na wieży i nie wierzy, że na tej wieży jest sto jeży i pięćdziesiąt jeżozwierzy.
- Ząb zupa zębowa, dąb zupa dębowa.
Ostatni przykład jest wyjątkowo podchwytliwy. Kto próbował go wymówić, ten wie, jak ciężko jest oprzeć się chęci zastąpienia drugiego wyrazu „zupa” innym, znacznie mniej przyzwoitym.
Mniej znane łamańce językowe
- Baba bada baobaby. Baba dba o oba baobaby.
- Czy trzy cytrzystki grają na cytrze, czy jedna gwiżdże, a trzecia łzy trze?
- Leży Jerzy na wieży i nie wierzy, że na wieży leży drugi Jerzy.
- Pchła pchłę pchała, pchła przez pchłę płakała, że pchła pchłę pchała.
- Kurkiem kranu kręci kruk, kroplą tranu brudząc bruk, a przy kranie, robiąc pranie, królik gra na fortepianie.
- Czy rak trzyma w szczypcach strzęp szczawiu, czy trzy części trzciny?
Najkrótsze polskie łamańce językowe
Nie wszystkie łamańce językowe składają się z całych fraz czy zdań. Czasami wystarczy jeden wyraz, który ze względu na nagromadzenie podobnych dźwięków i długość, jest wyjątkowo trudny do wymówienia. Takimi jednowyrazowymi wyzwaniami słownymi są np.: „Konstantynopolitańczykowianeczka”, „dziewięćsetdziewięćdziesięciodziewięciotysięcznik” czy, nieco krótsze, „wydezodorantowany”.
Łamańce językowe – wierszyki
Łamańce językowe, oprócz gimnastyki dla naszego aparatu mowy, zapewniają również rozrywkę. Dlatego też powstały całe wierszyki, których zadaniem jest „połamanie” języka osób próbujących je wymówić.
„Było sobie trzech Japońców: Jachce, Jachce Drachce, Jachce Drachce Drachcedroni. Były sobie trzy Japonki: Cepka, Cepka Drepka, Cepka Drepka Rompomponi. Poznali się: Jachce z Cepką, Jachce Drachce z Cepką Drepką, Jachce Drachce Drachcedroni z Cepką Drepką Rompomponi. Pokochali i pobrali się: Jachce z Cepką, Jachce Drachce z Cepką Drepką, Jachce Drachce Drachcedroni z Cepką Drepką Rompomponi. Mieli dzieci: Jachce z Cepką mieli Szacha, Jachce Drachce z Cepką Drepką mieli Szacha Szarszaracha, Jachce Drachce Drachcedroni z Cepką Drepką Rompomponi mieli Szacha Szarszaracha Fudżi Fajkę. Kto powtórzy całą bajkę?” (Autor anonimowy)
„Bzyczy bzyg znad Bzury zbzikowane bzdury, bzyczy bzdury, bzdurstwa bzdurzy i nad Bzurą w bzach bajdurzy, bzyczy bzdury, bzdurnie bzyka, bo zbzikował i ma bzika!” (Wiersz Bzyg autorstwa Małgorzaty Strzałkowskiej [w:] Wierszyki łamiące języki)
„Mała muszka spod Łopuszki chciała mieć różowe nóżki – różdżką nóżki czarowała, lecz wciąż nóżki czarne miała. – Po cóż czary, moja muszko? Ruszże móżdżkiem, a nie różdżką! Wyrzuć wreszcie różdżkę wróżki i unurzaj w różu nóżki!” (Wiersz Muszka autorstwa Małgorzaty Strzałkowskiej [w:] Wierszyki łamiące języki)
Trudne łamańce językowe – przykłady z innych języków
Jako że łamańce językowe są fantastycznym środkiem do nauki języków – wykorzystywanym również na kursach językowych – np. zajęciach z angielskiego czy niemieckiego, poniżej prezentujemy kilka ich przykładów. Jeśli nasze rodzime zwroty nie są Ci już straszne, koniecznie sprawdź, czy potrafisz wymówić te obcojęzyczne!
How much wood would… – łamańce językowe po angielsku (tongue twisters)
How much wood would a woodchuck chuck if a woodchuck could chuck wood? – Ile drewna rzuciłby świstak, jeśli świstak mógłby rzucać drewnem?
Peter Piper picked a peck of pickled peppers. – Piotr Dudziarz podniósł kawałek marynowanej papryki.
I thought a thought. But the thought I thought wasn’t the thought I thought I thought. If the thought I thought I thought had been the thought I thought, I wouldn’t have thought so much. – Pomyślałem pewną myśl. Lecz myśl, którą pomyślałem, nie była myślą, o której pomyślałem, że pomyślałem. Jeśli ta myśl, o której pomyślałem, że ją pomyślałem, była myślą, o której pomyślałem, nie myślałbym tak dużo. (Brzmi ciężko nawet w języku polskim, prawda?)
Schwarze Katzen kratzen… – łamańce językowe po niemiecku (Zungenbrecher)
Schwarze Katzen kratzen mit schwarzen Tatzen – Czarne koty drapią czarnymi łapami.
Acht alte Ameisen aßen am Abend Ananas. – Osiem starych mrówek jadło wieczorem ananasa.
Max wachst Wachsmasken.Was wachst Max? Wachsmasken wachst Max. – Maks woskuje maski z wosku. Co woskuje Maks? Maski z wosku woskuje Maks.
Tres tristes tigres… – łamańce językowe po hiszpańsku (trabalenguas)
Tres tristes tigres tragaban trigo en un trigal. – Trzy smutne tygrysy pochłaniały pszenicę na polu pszenicy.
El que poco coco come, poco coco compra. Como poco coco como, poco coco compro. – Ten, który mało je kokosów, mało kokosów kupuje. Jako że mało jem kokosów, mało kokosów kupuję.
¿Cómo quieres que te quiera si él que quiero que me quiera no me quiere como quiero que me quiera? – Czemu chcesz, żebym cię kochał, jeśli ten, który chcę, żeby mnie kochał, nie kocha mnie tak, jakbym chciał, żeby mnie kochał?
Inne łamańce językowe
Przykład z języka portugalskiego: A aranha arranha a rã, a rã arranha a aranha – Pająk drapie żabę, a żaba drapie pająka.
Przykład z łaciny: In mari meri miri mori muri necesse est – W morzu pysznego wina tylko mysz utonie.
Przykład z języka francuskiego: Un bon chasseur sachant chasser chasse sans son chien – Dobry myśliwy potrafi polować bez swojego psa.
Przykład z języka włoskiego: Trentatré trentini entrarono a Trento, tutti e trentatré di tratto in tratto trotterellando – Trzydziestu trzech Trydentczyków wkroczyło do Trydentu; wszyscy trzydzieści trzej dreptali od czasu do czasu.
Przykład z języka tureckiego: Kartal kalkar dal sarkar, dal sarkar kartal kalkar – Orzeł odlatuje, gałąź się ugina; gałąź się ugina, orzeł odlatuje.
Ćwiczenie czyni mistrza
Jesteś w stanie wymówić wszystkie zwroty, które znalazły się w tym artykule? Jeśli nie, nie martw się – im więcej będziesz ćwiczyć, tym lepiej Ci to będzie wychodzić. Połamania języka!
Jeżeli chcesz się kompleksowo nauczyć angielskiego, niemieckiego, hiszpańskiego lub innego języka – skorzystaj z naszej oferty!