Święta Bożego Narodzenia to ulubiony okres w roku dla większości ludzi – od najmłodszych po najstarszych. Prezenty pod choinką, świąteczne potrawy, śpiewanie kolęd w gronie rodzinnym i wiele innych elementów składają się na niepowtarzalny nastrój końcówki roku.
W krajach chrześcijańskich święta Bożego Narodzenia to jeden z najważniejszych świątecznych okresów w roku, nic więc dziwnego, że wykształciło się wokół niego tyle różnorodnych zwyczajów i tradycji. Jak obchodzimy Święta w Polsce, a jakie niecodzienne tradycje kultywuje się w innych krajach? Jeśli jesteście ciekawi, koniecznie czytajcie dalej.
Spis treści:
Boże Narodzenie
Boże Narodzenie to święto ustanowione na pamiątkę narodzin Jezusa Chrystusa. Przed świętami Bożego Narodzenia w Kościele obchodzony jest okres oczekiwania, czyli adwent. W zależności od roku trwa on od 23 do 28 dni i zawsze rozpoczyna się w niedzielę.
Kiedy są święta Bożego Narodzenia?
Święta Bożego Narodzenia obchodzone są co roku w tym samym terminie. Nadchodzą po zapowiadającej je Wigilii, która przypada 24 grudnia, i trwają przez dwa następujące po niej dni – 25 i 26 grudnia. Liturgiczny okres Bożego Narodzenia kończy się w święto Chrztu Pańskiego (niedziela po święcie Objawienia Pańskiego), a czas śpiewania kolęd – 2 lutego, świętem Ofiarowania Pańskiego.
W 2022 roku Boże Narodzenie wypadnie w niedzielę i poniedziałek.
Z kolei w Kościele Wschodnim, posługującym się kalendarzem juliańskim, dzień narodzin Chrystusa celebruje się później – 7 stycznia, czyli dzień po naszym święcie Trzech Króli.
Czy Boże Narodzenie jest wolne od pracy?
Co roku wiele osób zastanawia się, czy oba dni świąteczne będą wolne. Otóż tak – 25 i 26 grudnia to dni ustawowo wolne od pracy.
Geneza świąt Bożego Narodzenia
Jak to bywa w przypadku historii, których korzenie sięgają zamierzchłych stuleci, geneza świąt Bożego Narodzenia nadal jest szeroko dyskutowana przez badaczy. Źródła wskazują, że zostały one wprowadzone w Rzymie pod koniec III wieku lub z początkiem wieku IV.
Data narodzin Jezusa także była kwestią sporną. Nie wiadomo, kiedy tak naprawdę Chrystus przyszedł na świat. Na przestrzeni lat podawano między innymi daty takie jak 19 kwietnia, 20 maja czy 17 listopada. W 353 roku Kościół ustalił obchody na dzień 25 grudnia, który był kiedyś dniem narodzin boga słońca, Mitry.
Skąd taki wybór?
Kult boga słońca, nazywanego także Słońcem Sprawiedliwości, był bardzo silnie zakorzeniony w wierzeniach w Rzymie oraz na Bliskim Wschodzie, więc święta Bożego Narodzenia przeniesiono na 25 grudnia po to, aby ten kult osłabić, a zarazem zachęcić do przyjmowania nowych zwyczajów religijnych.
Czy wszyscy chrześcijanie obchodzą Boże Narodzenie?
Pomimo wielkiej popularności świąt Bożego Narodzenia nie są ono obchodzone we wszystkich wyznaniach chrześcijańskich.
Boże Narodzenie odrzucają między innymi Świadkowie Jehowy uznający za jedyne święto rocznicę Wieczerzy Pańskiej, a także Kościół Boży Dnia Siódmego, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego i Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa.
Zwyczaje w Polsce
Wigilia Bożego Narodzenia
W polskiej tradycji bardzo ważne miejsce wśród świątecznych obchodów zajmuje Wigilia. To właśnie od kolacji wigilijnej rozpoczyna się celebrację Świąt.
Wieczerza zwyczajowo zaczyna się wraz z pojawieniem się na niebie pierwszej gwiazdki. Najpierw uczestnicy dzielą się opłatkiem i składają sobie życzenia świąteczne, a potem zasiadają do uroczystej kolacji wigilijnej.
Na wigilijnym stole powinno pojawić się dwanaście potraw wigilijnych, a jedno nakrycie pozostawia się puste dla niespodziewanego gościa.
Typowe dla polskiego stołu potrawy wigilijne to między innymi barszcz z uszkami, zupa grzybowa, karp, kompot z suszonych owoców, pierogi z kapustą i grzybami czy ciasto z makiem.
Świąteczne prezenty
Po kolacji następuje część ulubiona szczególnie przez najmłodszych – rozpakowywanie pozostawionych pod choinką prezentów. W zależności od regionu Polski przynosi je – Gwiazdka, Dzieciątko, Święty Mikołaj albo nawet wywodzący się z rosyjskiego folkloru Dziadek Mróz.
A może i Ty wciąż szukasz idealnego prezentu na Święta dla bliskiej osoby? Nie chcesz, aby podarunek od Ciebie został rzucony w kąt i zapomniany? Zapoznaj się z ofertą kursów naszej szkoły językowej – kurs angielskiego, niemieckiego czy hiszpańskiego to doskonały sposób, aby połączyć przyjemne z pożytecznym. Miej pewność, że Twój prezent zostanie z obdarowanym na lata!
Pasterka
Po wieczerzy wigilijnej wiele osób wybiera się na szczególną nocną mszę – Pasterkę. W Kościele katolickim najczęściej zaczyna się ona o północy.
Sianko pod obrusem
Tradycyjnie pod obrusem na wigilijnym stole kładzie się sianko. Symbolizuje ono żłobek, w którym na świat przyszedł Jezus Chrystus. Zwyczaj ten nawiązuje również do prostoty i skromności. Niektórzy wierzą, że zapewni on uczestnikom wieczerzy pomyślności w nadchodzącym roku.
Dlaczego na Święta dekorujemy choinkę?
Świąteczne drzewko to obecnie jeden z najważniejszych symboli świąt Bożego Narodzenia. Trudno wyobrazić sobie ten magiczny czas bez aromatycznego drzewka iglastego udekorowanego bombkami i kolorowymi łańcuchami.
Jednak niewiele osób wie, skąd właściwie wzięła się tradycja dekorowania świątecznego drzewka.
Drzewo, szczególnie iglaste, w wielu kulturach symbolizuje życie, odradzanie się, trwanie oraz płodność. Tradycja choinki wywodzi się z Alzacji, a jej wielkim zwolennikiem był ojciec protestantyzmu – Marcin Luter. Na początku swojej historii choinka zyskała więc dużą popularność w Niemczech, a początkowo drzewek nie stawiano na podłodze, ale podwieszano je pod sufitem, czubkiem do dołu.
Choinka w Polsce
W Polsce świąteczne drzewko pojawiło się w okresie zaborów, na przełomie XVIII i XIX wieku, za sprawą niemieckich protestantów. Na początku choinkę można było spotkać wyłącznie w miastach, a dopiero później znany do dziś zwyczaj zawędrował również na wieś, wypierając rodzime ozdoby takie jak jemioła, żłobek czy podłaźniczka.
Początkowo na choinkach wieszano nie bombki, a na przykład orzechy, suszone owoce, słodycze czy przedmioty codziennego użytku.
Tradycja dekorowania drzewka iglastego pojawiła się u nas stosunkowo późno, jednak teraz trudno wyobrazić sobie bez niej Święta.
Święta za granicą
Święta obchodzi się w najróżniejszych zakątkach świata. Nic więc dziwnego, że w wielu krajach można znaleźć też niecodzienne tradycje. Przedstawiamy część z nich.
Złota świnka i rzucanie butem
W Czechach tradycyjnie ważną część obchodów Bożego Narodzenia stanowiły wróżby. Podobnie jak te związane z polskimi andrzejkami, niektóre z nich dotyczyły panien i ich zamążpójścia.
Jedna z tych wróżb polega na rzucaniu butem. Jeżeli nosek buta wyląduje skierowany w stronę drzwi, dziewczyna wyjdzie za mąż w ciągu następnego roku. Jeżeli nie, jeszcze przynajmniej przez rok pozostanie niezamężna.
Kolejna z wróżb wiąże się z jedzeniem. A raczej jego brakiem. Tradycja ta nakazuje w Wigilię pościć przez cały dzień. Ci, którym się udało, mają zobaczyć dobry omen przynoszący szczęście – złotą świnkę. Można sobie wyobrazić, jak trudny jest post, kiedy na każdym kroku kuszą nas świąteczne smakołyki!
Wigilia bez postu i koziołek
Szwedzkie potrawy wigilijne różnią się od tego, do czego przyzwyczailiśmy się w Polsce. Warto podkreślić, że w Szwecji nie obowiązuje post. Na stole królują więc dania z wieprzowiną czy klopsiki. Nie brakuje też potraw rybnych, takich jak marynowany śledź oraz gravad lax – dosłownie „pogrzebany łosoś” – czyli danie z peklowanego, surowego łososia z dodatkiem soli, cukru oraz koperku.
Do typowych świątecznych ozdób w Szwecji należy koziołek. Julbock, bo taką nosi nazwę, to wykonana ze słomy figurka, często z ozdobną czerwoną wstążką. W niektórych regionach kraju zastępuje on Świętego Mikołaja.
Największego koziołka spotkać można w mieście Gävle. Mierzy on około dziesięciu metrów i waży aż trzy tony! Stawiany jest w mieście od 1966 roku, a trzynastometrowy koziołek z roku 1985 dorobił się wpisu w księdze rekordów Guinessa. Każdego roku skrupulanie się go monitoruje – pilnują go ochroniarze i kamery. Skąd taka szczególna ochrona dla słomianego koziołka? Otóż już 55 razy został on zniszczony. Najczęściej zdarzały się podpalenia, ale też kradzież czy potrącenie autem. W 2010 roku doszło nawet do próby ukradzenia koziołka helikopterem!
Pocałunek pod jemiołą
Choć pocałunek pod jemiołą kojarzy się z amerykańskimi komediami romantycznymi, mało kto wie, że ojczyzną tego zwyczaju jest Wielka Brytania. Na dodatek tradycyjnie pocałunku pod jemiołą nie można odmówić!
Wśród kulinarnych tradycji Brytyjczyków ważne miejsce zajmuje bożonarodzeniowy pudding. Christmas pudding przygotowuje się ze wszystkich kojarzących się ze świętami smakołyków – korzennych przypraw, orzechów, kandyzowanych i suszonych owoców, pomarańczy. Dodaje się do niego również odrobinę alkoholu.
Chowajcie miotły!
Podczas gdy Brytyjczycy przygotowują pudding, a Czesi rzucają butami, Norwegowie chowają miotły. Przed kim? Oczywiście przed używającymi ich jako środka transportu wiedźmami. To właśnie w Boże Narodzenie mają one być szczególnie aktywne, a schowanie mioteł w najbezpieczniejszym miejscu w domu ma zabezpieczyć Norwegów przed niechcianą kradzieżą mienia.
Świąteczne wyprzedaże
W Chinach chrześcijanie stanowią jedynie 1% społeczeństwa, więc naturalnie Boże Narodzenie wygląda tam inaczej niż w krajach europejskich. W Chinach kontynentalnych Święta nie są dniami wolnymi od pracy, w przeciwieństwie do Hong Kongu.
Obchody skupiają się przede wszystkim na komercyjnej stronie Świąt i oznaczają prawdziwy szał zakupów. Galerie handlowe zapełniają się świątecznymi ozdobami i choinkami, a w sklepach zaczynają się wielkie wyprzedaże.
Potrawy świąteczne? Kubełek z KFC!
Trudno znaleźć bardziej niecodzienną świąteczną tradycję kulinarną od tej japońskiej. W Japonii na stole nie pojawia się karp, pudding czy klopsiki, ale kubełek nuggetsów z KFC. Często trzeba go wcześniej zarezerwować.
Zwyczaj pojawił się w latach 70. za sprawą udanej akcji marketingowej KFC Japan o nazwie Kurisumasu ni wa Kentakkii, czyli „Kentucky na Boże Narodzenie”. Trzeba przyznać, że niejedna firma mogłaby pozazdrościć KFC Japan tak długofalowego sukcesu promocyjnego.
Także tutaj Święta mają charakter komercyjny i rozrywkowy. Jest to raczej czas, który spędza się z drugą połówką, na przykład wychodząc na randkę, a nie z rodziną – podobnie jak nasze Walentynki. Tak jak u nas na Święta, w Japonii domownicy i rodziny zbierają się razem, by celebrować Nowy Rok.
Poza nuggetsami Japończycy lubują się też w torcie śmietankowym z truskawkami. Tuż po Wigilii, 25 grudnia, taki deser można kupić w dużo niższej cenie.
Boże Narodzenie w językach świata
Skoro znacie już tradycje świąteczne z różnych zakątków świata, warto zapoznać się również z nazwą świąt Bożego Narodzenia w innych językach. Znajdziecie je poniżej.
- język angielski – Christmas
- język niemiecki – Weihnachten
- język niderlandzki – Kerstmis
- język francuski – Noël
- język włoski – Natale
- język hiszpański – Navidad
- język portugalski – Natal
- język japoński – クリスマス
- język chiński – 圣诞节
- język koreański – 크리스마스
- język duński – Jul
- język norweski – Jul
- język szwedzki– Jul
- język czeski – Vánoce
Wesołych świąt Bożego Narodzenia!
Nierzadko Święta łączą się dla nas nie tylko z odpoczynkiem w gronie najbliższym, ale i ze stresem – związanym z przygotowaniami, gotowaniem, sprzątaniem czy poszukiwaniem tego idealnego prezentu.
W wirze świątecznych obowiązków często zapominamy o tym, co najważniejsze: o tym, aby zwolnić i cieszyć się obecnością najbliższych. Dlatego z okazji nadchodzących Świąt życzymy Wam całego mnóstwa spokoju i odpoczynku.
A jeżeli nadal zastanawiacie się nad najlepszym podarunkiem dla bliskiej wam osoby, nie zapomnijcie zajrzeć do naszej oferty kursów językowych.